Teologia zastępstwa: Czy używanie tego określenia jest błędem? cz.7

Teologia zastępstwa: Czy używanie tego określenia jest błędem?
Paul Henebury

Wpis z 3 kwietnia 2017
Część siódma

Moją deklarowaną intencją w niniejszych wpisach jest próba ustalenia, czy właściwe jest mówienie w kategoriach teologii zastępstwa (lub inaczej teologii zastąpienia *1).

Nie jest moim celem argumentowanie za poglądem przeciwnym (co robiłem już wiele razy). Zbliżam się do końca całego artykułu, prawdopodobnie został mi jeszcze jeden wpis. Zapowiedziałem, że chcę przyjrzeć się dwóm fragmentom ST, aby stwierdzić, jak radzą sobie z nimi zwolennicy jednej lub więcej form teologii zastępstwa. 

Księga Jeremiasza 31:31-37

Pierwszym fragmentem jest słynne proroctwo Nowego Przymierza z Księgi Jeremiasza 31:31- 34. Obejmuje ono zapowiedź oczyszczenia i zbawienia Izraela i Judy oraz ich ponownego zjednoczenia. Fragment ten został powtórzony w Liście do Hebrajczyków 8:8-12. Jednak do podstawowej treści proroctwa dołączona jest krystalicznie czysta gwarancja, że gdyby człowiek mógł majstrować przy prawach rządzących stworzeniem, które są trwałe (Ps. 33:9), „wtedy i potomstwo Izraela przestanie być narodem przede mną na wieki.” (Jer. 31:36). Brzmi to jak solidne potwierdzenie wieczności istnienia Izraela jako narodu!

Następnie jednak Bóg podkreśla tę obietnicę, mówiąc o swoich tajemnych zamysłach (por. Pwt 29:29), w ustaleniu wymiarów niebios i ziemi oraz stwierdzając, że jeśli ludzie będą w stanie je zgłębić, to Izrael jako odrębny naród zostanie odrzucony za swoje nieposłuszeństwo (31:37). A jednak dokładnie tak twierdziło kilku cytowanych przeze mnie autorów. W jaki sposób teologowie przymierza (których teologia jest zwykle utożsamiana z teologią zastępstwa) radzą sobie z wersetami 35-37?

Gary DeMar pisze,

Proroctwo Jeremiasza zostało wypowiedziane ponad 2500 lat temu. Przed rokiem 1948 i po roku 70 n.e. Izrael nie był narodem. Mamy więc kilka możliwości interpretacji fragmentu Jeremiasza: (1) Bóg kłamał (niemożliwe); (2) obietnica była warunkowa (mało prawdopodobne); obietnica została odłożona w czasie (niezmienna odpowiedź dyspensacjonalistów, która jest nie do utrzymania); (4) lub wypełnienie dokonało się w nowym narodzie, który wyrósł z Nowego Przymierza, złożonego z Żydów i nie-Żydów (najbardziej prawdopodobne). Rozważmy, co Jezus powiedział przywódcom religijnym swoich czasów:

„Dlatego powiadam wam: Królestwo Boże będzie wam zabrane, a dane narodowi, który wyda jego owoc. A kto upadnie na ten kamień, roztrzaska się na kawałki; lecz na kogokolwiek on spadnie, rozsypie się w proch. Gdy arcykapłani i faryzeusze usłyszeli Jego przypowieści, zrozumieli, że mówił o nich” (Mat. 21:43-45). - https://americanvision.org/5657/the-charge-of-replacement-theology-is-a-cover-for-fuzzy-theology/

DeMar ignoruje szczegóły przysięgi złożonej przez Boga i przechodzi od razu do przeglądu alternatyw, tak jak je sobie wyobraża, używając fragmentu Ewangelii Mateusza 21:43-45, aby przekształcić bezwarunkowy język ciągłości (pamiętajmy o Jer. 33:37) w język warunkowy grożący wygaśnięciem. Nowy Testament został przywołany przez autora, żeby unieważnić uroczystą przysięgę Boga złożoną w Starym Testamencie. Czy tak należy interpretować Pismo Święte? Można tu wskazać nieco ironicznie, że jeśli ktoś będzie czekał wystarczająco długo, to Bóg zmieni oczywiste znaczenie tego, co powiedział, bez względu na to, jak mocno zostało to wyrażone – i w związku z tym zmienią się oczekiwania. Jak zauważył Michael Brown w swoim komentarzu do Księgi Jeremiasza w poprawionym Ekspozycyjnym Komentarzu Biblijnym, niszczy to jakąkolwiek stabilność znaczeniową w Bożym Objawieniu. Czy treść 31 rozdziału Księgi Jeremiasza naprawdę może zostać przekierowana w inną stronę za pomocą 21 rozdziału Ewangelii Mateusza? Czy może DeMar jest winny trywializacji Bożego przyrzeczenia?

Zwróćmy uwagę na dwuznaczność określenia „naród” u DeMara. Kiedy pisze o „nowym narodzie” wyrastającym z Nowego Przymierza, czy odnosi się do obietnicy trwałości narodowej i etnicznej, która mu towarzyszy? Nie. Izrael jako naród staje się „Izraelem” jako „narodem”.

Księga Jeremiasza 33:14-26

Jakby w celu potwierdzenia niezawodności Jego przymierza, ta długa sekcja, która rozpoczyna się od przepowiedni mesjańskich rządów z Jerozolimy (nie z Nowego Jeruzalem) nad sprawiedliwą ziemią, przechodzi do obietnicy mówiącej, że przymierze Dawidowe i posługa Lewitów (niewątpliwie związana z przymierzem z Pinchasem z Księgi Liczb 25:10-13) będą kontynuowane (33:17-18). Po tym następuje deklaracja wierności przymierzu Dawidowemu i kapłańskiemu, oparta na Bożej wierności przymierzu z Noem (por. Rdz. 8:21- 22), a następnie na ustalonym porządku stworzenia (Jer. 33:19-22).

To, co pojawia się później, jest najbardziej pouczające dla naszej dyskusji:

„Czyż nie widzisz, co ten lud mówi: Dwa rody, które PAN wybrał, już odrzucił! Tak więc gardzą moim ludem, jakby już nie był narodem w ich oczach” (Jer. 33:24)

W teologii zastępstwa sednem problemu jest trwanie Izraela jako narodu. I temu właśnie ta teologia zaprzecza! Innym tego przykładem jest wyraźne stwierdzenie Johna Frame'a, że przez niewiarę Izrael „utracił swój szczególny status narodu wybranego przez Boga”. - The Doctrine of God, 49 n. 3.


Jeremiasz kończy swój rozdział, powtarzając stałość Bożych celów dla etnicznego Izraela (33:25-26). Jak zwolennicy teologii przymierza reagują na taką oferowaną przez Boga więź? Obawiam się, że zazwyczaj całkowicie ignorują fragment Księgi Jeremiasza 33:14-26. Ale ona jest tam umieszczona, świadcząc przeciwko nim.

Aby jeszcze bardziej podkreślić tę kwestię, pozwolę sobie odtworzyć kilka innych przykładów. W innej książce Frame pisze,

Obietnice dane Izraelowi wypełniły się dla nas w Chrystusie (...) Jesteśmy dziedzicami Izraela (...). Rzeczywiście, jesteśmy Izraelem Bożym (Gal. 6:16). Paweł opisuje nawet pogańskich chrześcijan jako dzikie gałęzie wszczepione w drzewo Izraela w miejsce niewierzących gałęzi, które zostały wyrzucone". - John M. Frame, Systematic Theology, 75

Anglikański teolog Michael Bird pisze w podobnym duchu:

Podsumowując, obietnica powszechnego błogosławieństwa dana Abrahamowi i odziedziczona przez Izrael wypełnia się w kościele Jezusa Chrystusa, który składa się z wybranych z każdego narodu. - Michael F. Bird, Evangelical Theology, 715

Zostaje to później wygładzane kilkoma miłymi słowami:

Istnienie kościoła nie jest zatem porzuceniem Bożych obietnic dla Izraela; jest to raczej resztka wybrana przez łaskę, która jest pierwszorzędnym dowodem Jego wierności Izraelowi. - Tamże, 716

Ale jak to można pogodzić z językiem stosowanym przez Boga w Księdze Jeremiasza 31 i 33? Te stwierdzenia są prawdopodobnie dwiema najmocniej sformułowanymi obietnicami w całej Biblii! Jak można je obejść? W powyższych cytatach należy zauważyć kilka rzeczy: 1. Frame używa wersetu (Gal. 6:16), którego poparcie dla jego stanowiska jest bardzo wątpliwe (a przynajmniej dyskusyjne). 2. Błędnie (choć dosyć typowo dla zwolenników teologii przymierza) odnosi się do drzewa oliwnego w Liście do Rzymian 11 jako Izraela, podczas gdy Izrael to naturalne gałęzie. 3. Bird używa trzeciej części przymierza Abrahamowego, aby całkowicie zatopić dwie pierwsze obietnice tego samego przymierza (tj. dziedzictwo narodowe i terytorialne).

Metoda organiczna nie zadziała

Powiedziałem, że ci zwolennicy teologii przymierza, którzy są bardziej uważni, nie mogą uwolnić się od Jeremiasza. Wielki Geerhardus Vos napisał,

Jest to jeden kościół zbudowany na fundamencie proroków i apostołów; oczywiście duchowy Izrael, prawdziwy Izrael, wyrasta z Izraela według ciała". - Geerhardus Vos, Reformed
Dogmatics, t. 5, s. 297.

Z narodu izraelskiego nie może wyrosnąć naród nieizraelski. Nie można nazwać Kościoła „prawdziwym Izraelem”, nie naruszając uroczystych Bożych obietnic złożonych „staremu” narodowi Izraela - potomkom Abrahama, Izaaka i Jakuba (Jer. 33:26); przysięgi, którą Bóg zamierza wypełnić dokładnie tak, jak przysiągł. Odnowi i przywróci narodowy Izrael do ich ziemi (por. Ez 37:14, 21-28).

https://drreluctant.wordpress.com/2017/04/03/replacement-theology-is-it-wrong-to-use-
the-term-pt-8/

Tłumaczenie Krzysztof Dubis

* 1 Termin „teologia zastąpienia” (ang. replacement theology) jest na ogół postrzegany przez jej zwolenników jako nieprzychylny i pejoratywny. Dotychczas w literaturze anglojęzycznej  rozpowszechniony był termin supersessionism (teologia wymiany). Obecnie zwolennicy tej doktryny preferują termin teologia wypełnienia (ang. fulfillment theology), a najnowszym trendem jest stosowanie pojęcia teologia resztki (ang. remnant theology).